Kamerlid Hanneke van der Werf over bevallen

Dit interview is gepubliceerd op 10 oktober 2023.

Na een korte voorstelronde neemt Hanneke van der Werf het woord: “Ik wil bereiken dat we veel vaker het gesprek gaan voeren over geboortezorg en welke keuzes daarbij gemaakt kunnen worden. Daarom heb ik direct ja gezegd toen jullie mij vroegen voor een interview.” 

Hanneke zit - op het moment van het interview ruim dertig weken zwanger van haar tweede kind, een zoon - in een hele drukke periode. Het is daags voor de publicatie van de kieslijst en het programma van D66. De Tweede Kamer is terug van zomerreces en er staat een zinderende verkiezingsstrijd voor de deur. En dan komt ook haar eigen zwangerschapsverlof snel dichterbij.

Eigenlijk voert haar collega-Kamerlid Wieke Paulusma het woord op volksgezondheid, maar dit onderwerp gaat ook Hanneke zeer aan het hart. Al jaren maakt zij zich als politica sterk voor gelijkheid, bescherming van vrouwen en het vergroten van hun keuzevrijheid op tal van thema’s. Eerst als gemeenteraadslid in Den Haag en sinds 2021 als lid van de Tweede Kamer.

En er zijn paralellen met generatiegenoot Marloes, die net terug is van haar zwangerschapsverlof na de geboorte van haar tweede zoon. Beide zijn full-time werkende moeders.  

"Stop met vrouwen vertellen dat ze een wedstrijd van de oerkracht moeten winnen"

Marloes: Wat viel je het meeste op?

Hanneke: Als je naar de tandarts gaat voor een wortelkanaalbehandeling of het trekken van een kies, dan krijg je in principe een verdoving tegen intense pijn. Iedereen vindt dat logisch. Maar bij een bevalling is dat anders, terwijl die pijn veel heftiger en vaak langduriger is. Een bevalling zonder pijnbehandeling lijkt in Nederland van oudsher de reguliere route te zijn en dat vind ik vreemd. Alsof pijn bestrijden cheaten is. Vrouwen moeten keuzes rond hun bevalling veel bewuster kunnen maken. Je kan vrouwen wel vragen zelf een geboorteplan te maken, maar als ze denken dat pijnbestrijding “onnodig medicaliseren” is, of als die niet 24/7 beschikbaar is, dan heeft dat weinig zin. De wens van de vrouw om pijnstilling te kunnen krijgen zou leidend moeten zijn. 

Marloes: Wat hoor jij zoal vanuit je omgeving, van familie en vrienden?

Hanneke: Iets dat mij echt opvalt is dat sommige vrouwen als een statement zeggen: ”ik heb het helemaal natuurlijk gedaan”. Alsof er een status omheen hangt, dat lijden tijdens de bevalling een prestatie is waarop je trots mag zijn. Begrijp me niet verkeerd: als het lukt om het helemaal zelf te doen is dat natuurlijk mooi meegenomen. Maar als het ertoe leidt dat vrouwen denken “dat het zo hoort” vind ik dat heel jammer.  Daarom is het ook zo goed dat tv-presentatrice & columniste Roos Moggre haar eigen verhaal heeft willen delen over pijnbehandeling. Ze doorbrak daarmee taboes en sloeg ook een bres in de mythevorming rond een natuurlijke bevalling. In de publieke opinie zie je scherpe meningen over pijnbehandeling. Ik vind dat vanuit cultureel oogpunt ook opvallend. Hoe zie jij dat?

Marloes: Inderdaad lijkt er veel onbekendheid over de feiten rondom pijnbehandeling bij de bevalling. Zo krijgen jaarlijks bijvoorbeeld ongeveer 33.000 vrouwen een ruggenprik bij de bevalling, dat laat al zien dat het niet ongewoon is. Vanuit onze beroepsgroep is het niet ons doel om de bevalling te medicaliseren; we willen graag de informatie vooraf verbeteren. Wat zijn de verschillende pijnbehandelopties, wat zijn de voor- en nadelen, waar moet je rekening mee houden. En daarmee ook de verwachtingen realitischer schetsen. We zien dat de bevalervaring dan vaak positiever is. We merken dat hoe meer informatie vrouwen tot zich hebben genomen, hoe bewuster ze keuzes kunnen maken en hoe beter hun bevalervaring vaak is. Ook omdat vrouwen dan weten wat ze wel en niet mogen verwachten en dat ook in een bevallingsplan hebben aangegeven. 

Hanneke: Je ziet dat pijnbehandeling bij veel ingrepen en medische trajecten, terecht, geheel maatschappelijk geaccepteerd is en het tegelijkertijd iets “cools” is om zo min mogelijk hulp bij een bevalling te krijgen. Hoe kan dat?

Marloes: Als ik terugkijk op mijn eigen twee zwangerschappen dan kunnen we het meeste winnen in het voorbereidende traject. Het gesprek over pijnbehandeling blijft soms beperkt tot een informatiefolder. Dat is qua aandacht gewoon niet genoeg. 

Hanneke: Eens. Ik zit bij een fijne verloskundigenpraktijk en ben tevreden over de goede zorg, maar over de verschillende opties rond de bevalling, inclusief plussen en minnen daarvan, hebben we weinig  gesproken. Voer tijdig het gesprek over wat er eigenlijk allemaal mogelijk is, want anders laat je het in feite over aan meningen of zelfonderzoek van mensen. De een heeft dit gehoord, de ander heeft dat gehoord en een derde denkt: ik kom er met een ademhalingscursus wel doorheen. Fijn als dat zo is, maar wat doe je als blijkt dat de perfecte manier van puffen je niet behoed heeft voor ernstige complicaties waardoor die bevalling thuis halsoverkop moet worden afgebroken? Dan is er een risico dat je achteraf denkt: had ik maar aangestuurd op een ander scenario. 1 op de 5 vrouwen ervaart haar bevalling als traumatisch, daar kunnen we wat aan doen. Als je in het ziekenhuis bevalt, zou er dan niet bij de verloskunde standaard een anesthesioloog aanwezig moeten zijn en niet alleen als je geluk hebt, denk ik dan.

Marloes: Anesthesiologen zijn er voor, tijdens en na de bevalling. Dat betekent dat zij 24u/7 beschikbaar zijn. Wij toetsen daarop bij kwaliteitsvisitaties, maar ook de IGJ heeft in haar laatste onderzoek geconstateerd dat pijnbehandeling in de ziekenhuizen 24/7 beschikbaar is. Tegelijkertijd verlenen anesthesiologen ook andere zorg waar iedere minuut telt, zoals de operatiekamers, SEH en IC. Keuzes in capaciteit zijn ingebed in een bredere discussie over het zorgstelsel, zeker in tijden dat zorgprofessionals schaars zijn. Daarbij is er nog veel te winnen in de keten. Verloskundigen, gynaecologen en anesthesiologen kunnen nog beter samenwerken om vrouwen tijdig te informeren. En ook als je geen pijnbehandeling wilt, adviseren wij in elk geval na te denken over een Plan B mocht de pijn toch te heftig worden. Ook is het belangrijk dat je weet wat je kunt verwachten. Voordat je een ruggenprik kunt krijgen is het voor de veiligheid van moeder en kind bijvoorbeeld belangrijk dat eerst een hartfilmpje van een half uur gemaakt wordt. Wacht dus niet tot de pijn te heftig wordt.  

Hanneke: In het buitenland is het veel normaler om voor pijnbehandeling te kiezen. Waarom is in het ziekenhuis bevallen met een ruggenprik in België de standaard en bevallen vrouwen hier, ook bij de eerste, nog steeds regelmatig thuis? Dat vind ik een opmerkelijk verschil.   

Marloes: Hoe zie jij de invloed van social media? Op Instagram zitten veel influencers die geen medici zijn maar wel allerlei informatie geven over zwangerschap en bevallen. 

Hanneke: Ik heb weinig influencers gezien die volledige informatie bieden over alle mogelijkheden rondom de bevalling aan al hun vrouwelijke volgers. Je ziet dat het verhaal van de natuurlijke bevalling zonder pijnbestrijding domineert. Terwijl het cijfer van vrouwen die een ruggenprik hadden gewild maar niet hebben gekregen heel hoog is. Dat vind ik een gemiste kans. Ook valt het me op dat algoritmen hierin mee spelen: als je bepaald merk draagzak zoekt op Instagram, krijg je automatisch andere baby- en moederaccounts aangeboden en als je die weer gaat volgen kom je zo in een gelijkgestemden bubbel terecht waarmee je je eigen keuzevrijheid wellicht ongewild beperkt. 

Marloes: Daarom zijn we ook gestart met de keuzehulp op Thuisarts.nl. in samenwerking met gyneacologen en verloskundigen. En we staan altijd op de Negenmaandenbeurs. We zien overigens wel dat de bevalcultuur langzaam begint te veranderen. Inmiddels kiezen 35.000 vrouwen per jaar voor een ruggenprik. Iedereen moet zijn eigen keuze maken, maar je wilt wel naar een situatie toe waarin een zo groot mogelijke groep die keuze maakt op basis van een volledig beeld.

Marloes: Zou een extra publiekscampagne helpen, bijvoorbeeld door een volgend kabinet? 

Hanneke: Zeker. Veel meer vrouwen zouden openlijk over hun bevallings ervaringen moeten praten. Je wilt niet dat vrouwen de indruk krijgen dat ze de regie hebben op iets waarvan we weten dat het menselijk lichaam daar heel verschillend op reageert. Bijna iedere bevalling is anders. Daarom moeten we aanzetten tot nadenken en afwegen. En zwangere vrouwen al helemaal niet vertellen dat ze een soort wedstrijd van de oerkracht moeten winnen. 

Over Hanneke

Hanneke van der Werf (1984) is geboren in Twente, groeide op in de Achterhoek en studeerde geschiedenis en journalistiek in Groningen. Na een korte periode als redacteur bij de Haagse redactie van de NOS kwam ze in 2010 in de politiek terecht als medewerker voor de D66 fractie in de Tweede Kamer. In 2014 wordt Hanneke gemeenteraadslid in Den Haag, daarna fractievoorzitter. In 2018 wordt haar initiatiefvoorstel voor een modern ouderschapsverlof aangenomen in de gemeenteraad, waarmee Den Haag voorop liep in Nederland. Ook stemde de raad voor haar plan van aanpak om criminele ondermijning in Haagse buurten stevig aan te pakken. In 2021 werd Hanneke verkozen in de Tweede Kamer waar ze zich onder meer bezighoudt met veiligheid, terrorismebestrijding en seksueel geweld. Zij is getrouwd en woont met haar man en dochter in Voorburg. Voor de komende Tweede Kamerverkiezingen in november staat Hanneke op de achtste plek van de lijst van D66. 

Volg Hanneke op Instagram en LinkedIn.

Lees meer over pijnbehandelingen tijdens de bevalling